تحلیل جامعه شناختی عوامل موثر بر شکل گیری تصویر بدنی منفی مورد مطالعه دانشگاه اصفهان

از آنجا که امروزه بدن و چگونگی نمود آن یکی از عوامل اساسی در ایجاد و ابراز تمایزات اجتماعی بشمار می رود، این پدیده تبدیل به مفهومی پایه ای و مهم در مباحث جامعه شناختی گشته است. بر همین مبنا است که افراد تلاش می کنند با بهره گیری از روش های گوناگون، تغییرات بهینه ای در بدن خویش اعمال نموده و از این طریق کیفیت ظاهری بدن خود را به شکل بارزی به فرم ایده آل و تبلیغ شده ی آن نزدیک نمایند. اما در مسیر نیل به این هدف، عوامل متعددی ایفای نقش کرده و بر شانس موفقیت افراد تأثیر می گذارند. بنابراین کسانی که به هر دلیل از دست یافتن به چنین ایده آلی باز می مانند، علاوه بر احساس شکست و ناکامی، نوعی احساس فشار اجتماعی، افسردگی، شرم و نارضایتی از بدن خویش را تجربه می کنند. پژوهش حاضر تلاشی است که با هدف کشف، تحلیل و بررسی عوامل موثر بر شکل گیری تصویر بدنی منفی در گروه سنی دانشجویان، در هر سه مقطع تحصیلی و به تفکیک جنسیت انجام پذیرفته است. برای این منظور و با هدف کشف لایه های عمیقی از تجربیات و انگیزه های درونی افراد، استفاده از روش تحقیق تلفیقی، به عنوان روش حاکم بر مسیر تحقیق، مد نظر قرار گرفته است. بدین صورت که ابتدا طی پیمایشی با حجم نمونه ی 385 نفری از دانشجویان ساکن در خوابگاه های دانشگاه اصفهان که به صورت نمونه گیری سیستماتیک انتخاب شده اند، پرسشنامه ی استاندارد mbsrq مورد آزمون قرار گرفته و پس از تحلیل داده های به دست آمده تعداد 30 نفر از افراد دارای تصویر بدنی منفی، جهت انجام مصاحبه های عمیق انتخاب شدند. منطق روش شناختی حاکم بر بخش کیفی مطالعه حاضر، که در حقیقت اصلی ترین قسمت آن بشمار می رود، روش نظریه ی زمینه ای است. که طی آن با استفاده از انجام مصاحبه های عمیق و نیمه ساختار یافته تلاش شده است اصلی ترین عوامل تأثیرگذار بر شکل گیری تصویر بدنی منفی مورد کندوکاو قرار گیرد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که اصلی ترین مقوله در شکل گیری تصویر بدنی منفی، احساس عدم رضایت و یا نارضایتی از تصویر بدنی است که تحت تأثیر عوامل متعددی هم چون، تآثیرات خانواده، عوامل ژنتیک و بیولوژیک، درونی کردن نگرش های جنسیتی، ایده آل سازی رسانه ای، محیط های اجتماعی، پوشش، الگوها و معیارها، انگیزه های ازدواج و ارتباط با جنس مخالف، کسب احترام و توجه و نهایتاً عوامل فرهنگی و اقتصادی شکل گرفته و در تعامل با تکرار تجربه های منفی و ترس و هراس از تجربه ی مجدد آن، ایجاد کننده ی نوعی فشار روانی است که با حالت هایی هم چون، بدخلقی، عصبانیت، افسردگی و مانند آن نمود می یابد. که پیامد نهایی چنین حالتی تلاش برای هماهنگ شدن با معیار های زیبایی و تغییر بدن است.